VI. Patron Kościoła naszych czasów

28. Gdy nadeszły trudne czasy dla Kościoła, Pius IX, „chcąc zawierzyć go szczególnej opiece świętego Patriarchy, ogłosił Józefa «Patronem Kościoła katolickiego»”42. Wiedział, że akt ten nie był czymś przejściowym, ponieważ ze względu na wyjątkową godność, „jakiej Bóg udzielił najwierniejszemu słudze swemu, Kościół święty zawsze czcił i wychwalał, a po Najświętszej Pannie najgorętszym św. Józefa otaczał uwielbieniem, uciekając się do niego w największych potrzebach i niebezpieczeństwach”43.

Jakie są przyczyny tak wielkiej ufności? Leon XIII wyjaśnia je następująco: „Szczególna przyczyna tego, że św. Józef jest opiekunem Kościoła i że Kościół tak wiele się spodziewa po jego opiece i troskliwości, tkwi w tym, że był małżonkiem Maryi i domniemanym ojcem Jezusa Chrystusa... Józef był prawnym i naturalnym stróżem, opiekunem i obrońcą Rodziny świętej... Dlatego jest rzeczą słuszną i należy się św. Józefowi przede wszystkimi innymi, aby teraz swą niebieską potęgą strzegł i bronił Kościoła Chrystusowego tak, jak ongiś najsumienniej strzegł Rodziny z Nazaretu, gdzie było tego potrzeba”44.

29. Trzeba modlić się o to orędownictwo; jest ono ustawicznie potrzebne Kościołowi nie tylko dla obrony przeciw pojawiającym się zagrożeniom, ale także i przede wszystkim dla umocnienia go w podejmowaniu zadania ewangelizacji świata i nowej ewangelizacji obejmującej „kraje i narody, w których niegdyś - jak napisałem w Adhortacji apostolskiej Christifideles laici - religia i życie chrześcijańskie kwitły... dzisiaj wystawione są na ciężką próbę”45. Aby nieść po raz pierwszy prawdę o Chrystusie, lub głosić ją ponownie tam, gdzie została zaniedbana czy zapomniana, Kościół potrzebuje szczególnej „mocy z wysokości” (por. Łk 24, 49; Dz 1, 8), będącej z pewnością darem Ducha Pańskiego, jak również owocem wstawiennictwa i przykładu jego Świętych.

30. Pokładając ufność w przemożnym wstawiennictwie św. Józefa, Kościół widzi w nim również wspaniały wzór nie tylko dla poszczególnych stanów życia, ale dla całej chrześcijańskiej wspólnoty, niezależnie od warunków życia i zadań, jakie w niej pełni każdy z wiernych.

Jak stwierdza Konstytucja Soboru Watykańskiego II o Objawieniu Bożym, fundamentalną postawą całego Kościoła winno być „nabożne słuchanie Słowa Bożego”46, czyli całkowita gotowość wiernego służenia zbawczej woli Boga objawionej w Jezusie. I oto już na początku dziejów odkupienia odnajdujemy wcielony wzór posłuszeństwa - po Maryi - właśnie w Józefie, który wyróżnił się wiernym wypełnieniem Bożych przykazań.

Paweł VI zachęcał do wzywania jego opieki, „tak jak Kościół w ostatnich czasach zwykł wzywać jej dla siebie, przede wszystkim w kontekście spontanicznej refleksji teologicznej nad więzią między działaniem Bożym i ludzkim w wielkiej ekonomii odkupienia, w której to pierwsze działanie - Boże - jest całkowicie samowystarczalne, to drugie zaś - ludzkie, nasze - choć samo do niczego niezdolne (por. J 15, 5), nigdy nie jest zwolnione z obowiązku pokornej, ale niezbędnej i uszlachetniającej współpracy. Kościół wzywa też św. Józefa jako swego obrońcę, kierowany głębokim i bardzo aktualnym dziś pragnieniem wzbogacenia swego wielowiekowego istnienia prawdziwymi cnotami ewangelicznymi, którymi jaśnieje św. Józef”47.

31. Kościół przemienia te swoje potrzeby w modlitwę. Przypominając, że Bóg „powierzył młodość naszego Zbawiciela wiernej straży świętego Józefa, prosi Go, by pozwolił Kościołowi wiernie współpracować z dziełem zbawienia, by dał mu taką samą wierność i czystość serca, z jaką Józef służył Słowu Wcielonemu, by mógł, za przykładem i wstawiennictwem Świętego, postępować przed Bogiem drogami świętości i sprawiedliwości”48.

Już przed stu laty papież Leon XIII wezwał świat katolicki do modlitwy o opiekę św. Józefa, patrona całego Kościoła. Encyklika Quamquam pluries odwoływała się do tej „troskliwości ojcowskiej”, jaką św. Józef „otaczał Dziecię Jezus”, i jako „Opatrznościowemu Stróżowi Bożej Rodziny” polecała mu całe to „dziedzictwo, które Jezus Chrystus nabył swoja krwią”. Od tego czasu Kościół - jak wspomniałem na początku - błaga o opiekę św. Józefa „przez tę miłość, która łączyła Go z Niepokalaną Dziewica Bogurodzicą”, i poleca mu wszystkie swoje troski i zagrożenia wielkie ludzkiej rodziny.

Dziś także mamy wiele powodów, aby tak samo się modlić: „Oddal od nas ukochany Ojcze, wszelką zarazę błędów i zepsucia... przybądź nam łaskawie z pomocą niebiańską w walce z mocami ciemności... a jak niegdyś uratowałeś Dziecię Jezus od niebezpieczeństwa, które groziło Jego życiu tak teraz broń Kościoła Bożego od wrogich zasadzek i wszelkiej przeciwności”49. Dziś też mamy nieustanne powody do tego, aby św. Józefowi polecać każdego człowieka.

32. Jest moim gorącym życzeniem, aby niniejsze przypomnienie postaci św. Józefa odnowiło w nas także pamięć tej modlitwy, jaką przed stu laty mój Poprzednik polecił do niego zanosić. Z pewnością bowiem modlitwa ta, a przede wszystkim sama postać Józefa z Nazaretu nabiera dla Kościoła naszych czasów szczególnej aktualności w związku z nowym Tysiącleciem chrześcijaństwa.

Sobór Watykański II na nowo uwrażliwił wszystkich na „wielkie sprawy Boże”, na tę „ekonomię zbawczej tajemnicy”, w której Józef w sposób szczególny uczestniczył. Polecając się przeto opiece tego, któremu Bóg sam „powierzył straż nad swymi najcenniejszymi i największymi skarbami”50, równocześnie uczymy się od niego służyć „zbawczej ekonomii”. Niech św. Józef stanie się dla wszystkich szczególnym nauczycielem uczestnictwa w mesjańskiej misji Chrystusa, która jest w Kościele udziałem każdego i wszystkich: małżonków i rodziców, Judzi żyjących z pracy rąk czy te: z jakiejkolwiek innej pracy, osób powołanych do życia kontemplacyjne go, jak i do apostolstwa.

Mąż sprawiedliwy, który nosił w sobie całe dziedzictwo Starego Przymierza, równocześnie został wprowadzony przez Boga w początki Przymierza Nowego i Wiecznego w Jezusie Chrystusie. Niech nam ukazuje drogi tego zbawczego Przymierza na progu Tysiąclecia, w którym ma trwać i dalej się rozwijać „pełnia czasu” związana z niewysłowioną tajemnicą Wcielenia Słowa

Niech św. Józef wyprasza Kościołowi i światu, każdemu z nas, błogosławieństwo Ojca i Syna i Ducha Świętego. W Rzymie, u św. Piotra,
dnia 15 sierpnia,
w uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny,
w roku 1989, jedenastym mojego Pontyfikatu.
Jan Paweł II, papież

1. Por. ŚW. IRENEUSZ, Adversus haereses, IV 23, 1: S. Ch. 100/2, 692-694.

2. LEON XIII, Enc. Quamquam pluries, (15 sierpnia 1889): Leonis XIII P.M. Acta, IX (1890), 175-182.

3. ŚW. KONGREG. OBRZĘDÓW, Dekr. Quemadmodum Deus (8 grudnia 1870): Pii IX P.M. Acta, część I, tom V 282; PIUS IX, List Apostolski Inclytum Patriarcham (7 lipca 1871), l.c., 331-335.

4. Por. ŚW. JAN CHRYZOSTOM, In Matth. Hom., V 3: PG 57, 57 n.; Doktorzy Kościoła i Papieże kierując się między innymi tożsamością imienia, upatrywali prototyp Józefa z Nazaretu w Józefie Egipskim, ponieważ w pewnym sensie zapowiadał posługę i wielkość tego strażnika najcenniejszych skarbów Boga Ojca: Słowa Wcielonego i Jego Najświętszej Matki: por. np.: ŚW. BERNARD, Super „Missus est”, Hom. II, 16: S. Bernardi Opera, Ed. Cist, IV 33 n.; LEON XIII, Enc. Quamquam pluries (15 sierpnia 1889): l.c., 179.

5. Konst. dogm. o Kościele Lumen Gentium, 58.

6. Por. tamże, 63.

7. Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 5.

8. Tamże, 2.

9. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen Gentium, 63.

10. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 2.

11. ŚW. KONGREG. OBRZĘDÓW, Dekr. Novis hisce temporibus (13 listopada 1962): AAS 54 (1962), 873.

12. ŚW. AUGUSTYN, Sermo 51, 10, 16: PL 38, 342.

13. ŚW. AUGUSTYN, De nuptiis et concupiscentia, I, 11, 12: PL 44, 421; por. De consensu evangelistarum, II, 1, 2: PL 34, 1071; Contra Faustum, III, 2: PL 42, 214.

14. ŚW. AUGUSTYN, De nupliis et concupiscentia, I, 11, 13: PL 44, 421; por. Contra Iulianum, V 12, 46: PL 44, 810.

15. Por. ŚW. AUGUSTYN, Contra Faustum XXIII 8: PL 42 470 n. De consensu evangelistarum, II, i, 3: PL 34, 1072; Sermo 51, 13, 21: PL 38, 344 n.; ŚW. TOMASZ, Summa Theol., III, q. 29, a. 2 w zakończeniu.

16. Por. Przemówienia z 9 i 16 stycznia, 20 lutego 1980: Insegnamenti, III/I (1980), 88-92; 148-152; 428-431.

17. PAWEŁ VI Przemówienie do Ruchu „Equipes Notre-Dame” (4 maja 1970), n. 7: AAS 62 (1970), 431. Podobna pochwałę Rodziny nazaretańskiej jako najdoskonalszego wzorca wspólnoty rodzinnej znaleźć można np. w: LEON XIII List Apost. Neminem fugit (14 czerwca 1892): 920 s XIII P.M. Acta, XII (1892), 149 n.; BENEDYKT XV Motu proprio Bonum sane (25 lipca 1920): AAS 12 (1920), 313-317.

18. Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 17: AAS 74 (1982), 100.

19. Tamże, 49, l.c. 140; por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen Gentium, 11; Dekr. o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem, 11.

20. Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 85, l.c., 189 n.

21. Por. ŚW. CHRYZOSTOM, In Math. Hom., V 3: PG 57, 57 n.

22. PAWEŁ VI, Przemówienie (19 marca 1966): Insegnamenti, IV (1966), 110.

23. Por. Missale Romanum, Collecta in „Sollemnitate S. Joseph Sponsi B.M.V”.

24. Por. tamże, Prefatio in „Sollemnitate S. Joseph Sponsi B.M.V.”.

25. LEON XIII, Enc. Quamquam pluries, (15 sierpnia 1889): l.c., 178.

26. PIUS XII, Orędzie radiowe do uczestników szkół katolickich Stanów Zjednoczonych (19 lutego 1958): AAS 50 (1958), 174.

27. ORYGENES, Hom. XIII in Lucam, 7: S. Ch. 87, 214 n.

28. ORYGENES, Hom. XI in Lucam, 6: S. Ch. 87, 196 n.

29. Por. Misale Romanum, Prex Eucharistica I.

30. ŚW. KONGREGACJA OBRZĘDÓW, Dekr. Quemadmodum Deus (8 grudnia 1870): l.c., 282.

31. Collectio Missarum de Beata Maria Virgine, I, „Sancta Maria de Nazareth”, Prefatio.

32. Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 16: l.c., 98.

33. LEON XIII, Enc. Quamquam pluries, (15 sierpnia 1889): l.c., 177 n.

34. Por. Enc. Laborem exercens (19 września 1981), 9: AAS 73 (1981), 599 n.

35. Tamże 24: l.c., 638. Papieże ostatniego okresu wielokrotnie przedstawiali św. Józefa jako „wzór” dla robotników i ludzi pracy; por. np. LEON XIII, Enc. Quamguam pluries (15 sierpnia 1889): l.c., 180; BENEDYKT XV Motu proprio Bonum sane (25 lipca 1920): l.c., 314-316; PIUS XII Przemówienie (11 marca 1945), 4: AAS 37 (1945), 72: Przemówienie (1 maja 1955): AAS 47 (1955), 406; JAN XXIII, Orędzie radiowe (1 maja 1960): AAS 52 (1960), 398.

36. PAWEŁ VI, Przemówienie (19 marca 1969): Insegnamenti, VII (1969), 1268.

37. Tamże: l.c., 1267.

38. Por. ŚW. TOMASZ Z AKWINU, Summa Theologiae, II-II, q. 82, a. 3, ad 2.

39. Tamże, III, q. 8, a. I, ad 1.

40. PIUS XII, Enc. Haurietis aquas (15 maja 1956), III: AAS 48 (1956), 329 n.

41. Por. ŚW. TOMASZ Z AKWINU, Summa Theologiae, II-II, q. 182, a. 1, ad 3.

42. Por. ŚW. KONGREG. OBRZĘDÓW, Dekr. Quemadmodum Deus (8 grudnia 1870): l.c., 283.

43. Tamże, l.c., 282 n.

44. LEON XIII, Enc. Quamquam pluries, (15 sierpnia 1889): l.c., 177-179.

45. Posynodalna Adhort. apost. Christifideles laici (30 grudnia 1988), 34: AAS 81 (1989), 456.

46. Por. Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 1.

47. PAWEŁ VI, Przemówienie (19 marca 1969): Insegnamenti, VII (1969), 1269.

48. Por. Missale Romanum, Collecta; Super oblata in „Sollemnitate S. Joseph Sponsi B.M.V.”; Post commun. in „Missa votiva S. Joseph”.

49. Por. LEON XIII, „Oratio ad Sanctum Josephum”, dołączona do tekstu Enc. Quamquam pluries (15 sierpnia 1889): Leonis XIII P.M. Acta, IX (1890), 183.

50. ŚW. KONGREG. OBRZĘDÓW, Dekr. Quemadmodum Deus (8 grudnia 1870): l.c., 282,